Stap 5: Van een lineaire naar een circulaire economie  

Doel: Het verschil begrijpen tussen een lineaire en circulaire economie en de rol van chemie bij het bevorderen van een circulaire economie.

De economische wereld heeft grote stappen gezet op het vlak van duurzaamheid. Daarbij speelt één concept een belangrijke rol. Vroeger gebeurde alles volgens het lineaire model. Het traditionele, lineaire economische model is gebaseerd op ‘take, make, waste’ – grondstoffen worden gewonnen, verwerkt, en vervolgens weggegooid. Dit model is echter niet duurzaam en daarom moeten bedrijven nadenken over hun processen. De industriële sector maakt steeds vaker gebruik van het circulaire model. In een circulaire economie wordt afval geminimaliseerd door materialen te hergebruiken en te recyclen  (make, use, recycle). In het cradle-to-cradle principe wordt afval niet alleen geminimaliseerd, maar volledig geëlimineerd. Afval bestaat (bijna) niet meer !

 

Toch werken de meeste industrieën vandaag nog niet volledig circulair, maar volgens een hergebruik economie. Hierbij wordt nog steeds afval geproduceerd en slechts een deel wordt hergebruikt.  Hieronder zie je wat dit in de praktijk betekent en waar de verschillen liggen.

Hoe dikker de pijl, hoe groter het aandeel.

Verschil tussen lineaire en circulaire economie

Zoals hierboven reeds beschreven gooien we in een lineaire economie producten vaak weg na gebruik, terwijl we in een circulaire economie materialen zoveel mogelijk hergebruiken.

Klik op de afbeelding hiernaast om meer te leren over de verschillen tussen deze twee modellen. Lees dit zorgvuldig door want de info heb je straks nodig om de opdracht te kunnen maken!

 

Oefening

Vooraleer je de opdracht invult die op punten staat, ga je aan de hand van deze korte invuloefening controleren of je het verschil tussen lineaire en circulaire economie begrijpt. Je mag uiteraard de informatiebronnen en de afbeeldingen hier op de webquest gebruiken.  

Klik hiervoor op de geïntegreerde BookWidgets hiernaast en kraak de code door de oefening correct te maken – dan ontvang je opnieuw een geheim wachtwoord waarmee je toegang krijgt tot de opdracht op punten ! Het is dus ook hier van belang dat je deze oefening volledig juist maakt, anders kan je niet verder. Je kan ze wel hermaken, maar denk zeker na en gok niet tot alles juist is. Daar fop je alleen jezelf maar mee.

Cradle to cradle (c2c)

Letterlijk betekent deze term 'van wieg tot wieg' - producten worden na gebruik opnieuw geboren. Het is een cirkelvormige oneindige levenscyclus van een product.  Afval wordt als het ware gezien als voedsel.

Hiernaast zie je een afbeelding die het C2C- principe weergeeft, zowel voor biologische als niet-biologische producten.

Rol van de chemie in het circulaire model

"Chemische recyclage is de missing link in de circulaire economie."

Europa staat voor een grote uitdaging: tegen 2030 moeten sommige verpakkingen minstens voor 35 procent uit gerecycleerd materiaal bestaan. Tegen 2040 wordt dat 65 procent. Vandaag schommelt dit aandeel rond de 10 procent. Chemische recyclage, waarbij plasticafval wordt afgebroken tot de oorspronkelijke bouwstenen, kan het verschil maken om deze ambitieuze doelen te bereiken." (De tijd, 04/09/24)

De chemiesector speelt dus een belangrijke rol om een duurzame, circulaire wereld te bekomen. Tijdens traditionele chemische productieprocessen verbruik je enorm veel fossiele brandstoffen. De energieverslindende processen die nodig zijn voor de winning en destillatie van aardolie en de productie van kunststoffen, veroorzaken een gigantisch grote uitstoot van broeikasgassen. In een circulaire duurzame wereld moet hetzelfde product dus gemaakt worden met gerecycleerde grondstoffen op lage temperaturen. Dankzij chemische processen kunnen we materialen omzetten, reinigen of recyclen, zodat ze opnieuw gebruikt kunnen worden. Denk bijvoorbeeld aan het scheiden van plasticsoorten voor hergebruik, of aan het omzetten van afvalproducten in nieuwe grondstoffen. Zonder chemie zouden we veel grondstoffen kwijtraken en zou er meer afval ontstaan.

12 principes van circulaire chemie

Chemie helpt ons dus om duurzamer om te gaan met materialen en het milieu te beschermen, maar om dit te realiseren moet de hele sector blijven meewerken. Een slim productontwerp is één van de 12 principes van circulaire chemie. Het is belangrijk om een slim productontwerp te koppelen aan hergebruik en/of gedeeld gebruik. 

Hiernaast zie je ter info de 12 principes van circulaire chemie kort uitgelegd (hoef je niet te kennen). Deze zijn gebaseerd op de 12 principes van de groene chemie (stap 1) maar zijn aangepast om de overgang naar een circulaire economie mogelijk te maken (Buys, 2021). 

Indien je hierover vrijblijvend meer wil lezen, klik dan op de link en ga naar p30

Circulaire economie, niets dan voordelen ?

Helaas zijn niet alle circulaire processen volledig duurzaam en dat is soms moeilijk te weten.

  • Complexiteit in recycling: Niet alle materialen zijn makkelijk te recyclen, en sommige producten bestaan uit verschillende materialen die lastig uit elkaar te halen zijn. Dit maakt hergebruik moeilijker en soms zelfs onrendabel.
  • Kwaliteitsverlies: Bij sommige materialen, zoals bepaalde kunststoffen of papier, kan de kwaliteit na recycling achteruitgaan. Dit betekent dat ze niet altijd opnieuw voor dezelfde toepassingen kunnen worden gebruikt.
  • Transport: Om producten te hergebruiken en te recycleren, moeten ze vaak verzameld, gesorteerd en vervoerd worden. Dit kan veel energie en middelen vergen, wat weer belastend kan zijn voor het milieu.

 

 

Ter illustratie: Recyclage van petflessen naar fleecetruien

Upclycling, recycling, downcycling en hergebruiken

Recycling is het proces waarbij afvalmaterialen worden omgezet in nieuwe grondstoffen om nieuwe producten te maken met dezelfde kwaliteit, Er zijn nog twee varianten: upcycling en downcycling. Samen dragen deze processen bij aan het verminderen van afval en het besparen van grondstoffen.

  • Bij upcycling worden materialen hergebruikt om iets van hogere waarde/kwaliteit te maken, zoals het omtoveren van oude autobanden in designmeubels.
  • Downcycling betekent dat materialen worden gerecycled tot producten van lagere kwaliteit, zoals het verwerken van plastic flessen tot vulmateriaal voor jassen. 

Opdracht

In deze opdracht test je je kennis van het verschil tussen een lineaire en circulaire economie,  ga je dieper in op de rol die de chemie hierin speelt en  de nadelen van circulaire economie. Zorg dat je de tekstfragmenten en afbeeldingen op deze pagina goed doorgenomen hebt en de bronnen gelezen hebt om de vragen nauwkeurig te beantwoorden. De opdracht telt mee voor punten en kan maar één keer gemaakt worden, dus werk zorgvuldig. Succes! 

Klik op het BookWidgets-symbool om de opdracht te starten. Het wachtwoord heb je ontvangen toen je de voorbereidende oefening over het verschil tussen lineaire en circulaire economie volledig juist hebt ingevuld.

Omwille van de beveiligingen op je laptop kan het zijn dat de bookwidget niet opent. Ga dan naar Oefeningen op smartschool en kies daar de oefening STAP 5.